Antropologia i jej modele. WSTĘP.

ANTROPOLOGIA

-> Z gr. άνθρωπος anthropos – człowiek, λόγος logos – nauka. 

Aby zrozumieć czym jest i co jest przedmiotem antropologii, warto najpierw wyliczyć różnorodne MODELE CZŁOWIEKA. Są to tzw. MODELE ANTROPOLOGICZNE:

1. HOMO RATIONALIS - ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA -> Jest to najsilniej kojarzony z Filozofią model. Człowiek jawi się tu jako istota racjonalna, filozoficzna koncepcja człowieka. Pytania jakie interesują nas w tym modelu to:
• Czy ludzkość to jeden gatunek?
• Czy z jednego czy też z kilku niezależnych źródeł powstała ludzkość?
• Jesteśmy oddzieleni murem, RUBIKONEM od przyrody [Wcześniej widziano RUBIKON jako ROZUMNOŚĆ czyli jako coś z czego budujemy definicję człowieka, z czego rodzi się człowiek. Zwierzęta nie są w stanie myśleć abstrakcyjnie -> Tylko umysł ludzki może się posługiwać rozumem czynnym i biernym]. Różnice między człowiekiem, a zwierzęciem odnoszą się do antropologii.
• My tzn. ROZUMNOŚĆ - To wchodzi w taksonomię naszego gatunku.
• CHRISTI i RATIO to da typowe dla naszej [Europejskiej] kultury modeli.
• Było wiele modeli sprzecznych z modelem HOMO RATIONALIS, jednakże ten ma niespotykaną siłę oddziaływania i buduje naszą TOŻSAMOŚĆ i ponadto jest przekazywany przez naszą kulturę.
• ten model ma swoje źródło w starożytności, u Arystotelesa.
Ogólnie rzecz ujmując, MODELE są persfazyjne, tzn. nie, że pokazują stan faktyczny, a są budowane na podstawie obserwacji. Mamy wiele odpowiedzi na pytanie o to: 'Kim jest Człowiek?', toteż poniżej podam przykłady innych modeli:






 IMITATIO CHRISTI - Model człowieka związany z filozofią chrześcijańską. Oparty na KORONIE STWORZENIA, której [Jemu] oddaję Ziemię we władanie.
ZOON POLITIKON - Człowiek to istota spółistniejąca z innymi -> Nie od razu istota społeczna, ale żyjąca w pewnych grupach.
Modele ukształtowane w DOBIE RENESANSU [One zwracają uwagę na kwestię wolności i twórczości]:
-> WOLNOŚĆ - Natura nie jest z góry określona, nie ma czegoś co by naturę fundowało w człowieku.
• CZŁOWIEK MAG - Bo stwarza coś czego nie było wcześniej w rzeczywistości przyrodniczej -> stwarza kulturę. Wyprojektowuje świat z siebie na zewnątrz, świat kultury.Człowiek Mag może zrobić ze sobą co chce i stać się tym, kim chce.
• CZŁOWIEK TYTAN - Istota silna, twórcza, zmagająca się z całym światem, zwłaszcza z naturą i przeciwnościami losu. Widzimy jak Człowiek Tytan powrócił w Egzystencjalizmie, np. u Heideggera, Eliade'go.
2. HOMO FABER - Związany z politycznością, pisze o tym modelu np. Hanna Arendt. Model ten pojawia się wraz z systemem kapitalistcyznym i kultem pracy. Człowiek jako wytwórca narzędzi, CZŁOWIEK KOWAL owładnięty chęcią pozostawienia czegoś po sobie. Człowiek, który Tworzy -> To już nie jest MODEL PŁASKI, bo posiada zarówno cechy pozytywne, jak i negatywne. Człowiek tutaj także zmaga się z naturą. Wpółczesne modyfikacje pierwotnie z HOMO FABIER, to min.:
   • HOMO ECONOMICUS,
   • HOMO CONSUMERUS.
3. Cała reszta modeli, np. HOMO VIATOR, jest osadzona w tych modelach klasycznych. Związany z renesansem i dobą romantyzmu jest także model CZŁOWIEKA ARTYSTY -> Ten, który tworzy, który przetwarza napotkaną rzeczywistość, który w akcie twórczym konstruuje swoją WOLNOŚĆ.
4. Do powyższych modeli, w XX wieku doszły MODELE PSYCHOLOGICZNE:
   • KONCEPCJA PSYCHOANALITYCZNA - Człowiek pokazywany w perspektywie biologiczno-popędowej, np. u Freuda -> Człowiek stymulowany przez biologię i ograniczony przez kulturę. Natura i kultura nie są mu wrogie, człowiek jest czymś w rodzaju PIONKA.
   • KONCEPCJA BEHAWIORYSTYCZNA - Człowiek to PIONEK stymulowany przez bodźce płynące ze środowiska.
   • KONCEPCJA PSYCHOLOGII HUMANISTCZYNEJ - Człowiek jest kimś w rodzaju wszechwładnego podmiotu, który tworzy się przez własne doświadczenie. Człowiek jest Bogiem. Dodatkowo Człowiek to badacz i decydent -> CZŁOWIEK KOMPUTER.
   • KONCEPCJA SOCJOLOGICZNA - Człowiek to przede wszystkim maszyna służąca do rozprzestrzeniania genów.
   • KONCEPCJA PONOWOCZESNEJ PSYCHOLOGII - Człowiek to kolekcjoner wrażeń, znowu ujęty w obrazie Człowieka-Boga.

Czym jest więc ANTROPOLOGIA? 

 

ANTROPOLOGIA BOLOGICZNA LUB FIZYCZNA -> [Jedna z def.] Bada biologiczne podłoże zjawisk społecznych oraz skutki tych zjawisk.

Generalnie wyróżnia się Antropologie [choć w Stanach Zjednoczonych jest nieco inny, 'specyficzny' podział]:

       - Biologiczną,

       - Kulturową,

       - Społeczną,

       - Filozoficzną.

ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA

Ale Nas najbardziej interesować powinna definicja ANTROPOLOGII FILOZOFICZNEJ -> Próbuje ona odpowiedzieć na bardzo ważkie pytanie:

• W jaki sposób to, co biologicznie ukształtowane i zdeterminowane jest także aktywne kulturowo?

Antropologia Filozoficzna próbuje przerzucić most pomiędzy dwoma biegunami: Tego co Biologiczne i tego co Kulturowe.

Natomiast wedle definicji MAXA SCHELERA, ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA jest niedogmatyczną dyscypliną, w której krzyżują się zagadnienia ontologiczne, epistemologiczne, estetyczne, problemy aksjologii, estetyki, filozofii religii i kultury.

Tym sposobem, znaleźliśmy odpowiedź na pytanie o to czym jest Antropologia.

Opracowane na podst. notatek z wykładu.