Koncepcja DUSZY Arystotelesa.

Na początek wymienię podział nauk, jaki wprowadził Arystoteles. Mimo iż nie jest to związane z Jego koncepcją duszy, to jest to wiedza ważna i podstawowa, która [Ku Mojemu Zdziwieniu!] jest wielu osobom nieznana.

PODZIAŁ NAUK ARYSTOTELESA

/                         |                      \

TEORETYCZNE     PRAKTYCZNE     WYTWÓRCZE

1. Matma                1. Etyka           1. Retoryka   

   2. Fizyka               2. Polityka          2. Technika         

3. Metafizyka         3. Ekonomia                                  

       4. Nauki o Duszy       

KONCEPCJA DUSZY

• Dusza jest OUSIÁ, w znaczeniu FORMY, która decyduje o istocie ciała, to pierwsza ENTELECHIA ciała organicznego [MATERII], mającego w możności życie
• Bytują 3 postacie DUSZ:
  1. Wegetatywna [Roślinna, rodzenie, wzrost, odżywanie]
  2. Zmysłowa [Realizuje wszystkie formy duszy + ruch przestrzenny + odbieranie wrażeń + prymitywna forma pamięci]
  3. Dusza Rozumna [Poznanie, pamięć + Zmysł Wspólny]:
     1. Rozum Praktyczny [BIERNY] - W nim zmysł wspólny, Magazyn doznań.
     2. Rozum Teoretyczny [CZYNNY] - Wieczny i nieśmiertelny.
• Dusza posiada RUCH dzięki swej naturze.

- Dusza stanowi o:

• Różnicy między ciałem żywym, a nieożywionym.
• Przyczyna formalna i zasada życia.
• Źródło ruchu tożsamego z życiem.
• Przynosimy w niej na świat POJĘCIA OGÓLNE.
• Byt prosty, niezniszczalny, ma w możności życie.
• Odpowiada za Jedność Organiczną.
• Dusza mieszka w SERCU.

ROZUM BIERNY - Człowiek poznaje przez przeciwieństwa: Doznając rzeczy wiemy iż jest ona inna niż druga rzecz -> Magazyn doznań zapełnia się wynikami oglądu zmysłowego.

ROZUM CZYNNY - Jest pozbawiony MATERII: Oświetla oceny istotowe -> Oświetla konieczne, zaś pozostawia nieoświetlone te akcydentalne. Odpowiada za formułowanie wiedzy o świecie, obiektywizowanie w zbiorze sądów.

DUSZA ROZUMNA - Tylko jej przysługują funkcje:

1. Wyobraźnia,
2. NOUS -> ROZUM
3. Pamięć [Odcisk na obleczonej woskiem tablicy]

TYPY MOŻNOŚCI:

1. NIEMOWLĘ -> Zmiana podmiotu prowadząca do możności kolejnej, często się nie udaje.
2. NIE-ANALFABECI -> Owoc aktywności, przejście do aktu, jest to wyzwolenie posiadanej możności. Po osiągnięciu tej możności jest ona łatwa, ale to stała skłonność, która musi być podtrzymywana.

Polemika z Mocnym Programem SI [Sztucznej Inteligencji].

Opracowane w formie streszczenia na podst. Argumentacji J. Searla, zawartej w tekscie 'Umysły, mózgi i programy', [w:] Filozofia umysłu, pod.red. B. Chwedeńczuk, s. 301-324.

Rozróżnienie pomiędzy Mocną, a Słabą wersją Programu SI [Sztucznej Inteligencji]:

SŁABY PROGRAM SI	MOCNY PROGRAM SI
Zasadniczą zaletą koputera w badaniach nad umysłem jest to, że stanowi on potężne narzędzie badawcze, np. pozwala na bardziej ścisłe formułowanie i sprawdzanie hipotez.	Komputer jest czymś więcej niż tylko narzędziem, sam jest umysłem, gdyż odpowiednio zaprogramowany 'rozumie' oraz ma inne stany poznawcze. Programy koputerowe stanowią więc wyjaśnienia psychologiczne pewnych problemów.

J. R. Searle jest zainteresowany problematyką MOCNEGO SI i w swojej argumentacji odnosi się do prac badawczych R. SCHRANKA i jego kolegów z Uniwersytetu Yale.

CEL PROGRAMU SCHRANKA - Symulowanie ludzkiej zdolności do rozumienia opowieści:

• Maszynie dostarczane są 'reprezentacje' informacji, które mają zapewnić prawidłową odpowiedź na pytanie zawarte NIE WPROST w opowieści.

Zwolennicy MOCNEGO SI twierdzą, że maszyna [Komputer]:

1. Rozumie opowieść i dostarcza odpowiedzi na pytania o nią.
2. Wyjaśnia ludzką zdolność rozumeinia opowieści i udzielania odpowiedzi na jej pytania.

Searle jest przeciwnikiem MOCNEGO SI, jako przyklad podaje opowieść po chińsku [gdzie człowiek nie znając chinskiego udziela trafnych odpowiedzi jak komputer, tzn. po dostarczeniu mu 'instrukcji obsługi' w języku ojczystym do opowieści po chińsku].

Komputer i jego program nie dostarczają dostatecznych warunków rozumienia, skoro i program i komputer działają, a nie ma żadnego rozumienia. Nie dostarczają też warunków koniecznych ani istotnego wkladu w rozumienie, bo odpowiadają trafnie na chińskie pytania, nic z nich nie rozumiejąc.

To jak dziala ten program komputerowy [na zasadzie wejścia i wyjścia] to może być jakaś część procesu rozumienia, ale nie zostało to jeszcze udowodnione.

Czym więc różnią się odpowiedzi na pytania do opowieści po chińsku i opowieści w języku ojczystym?

• Tym, że w przypadku pierwszym nie wiem co one znaczą, a w przypadku drugim wiem.

Ale co znaczy samo ROZUMIENIE ?

• Często używamy tego słowa, gdy nie ma ono nic wspólnego z rozumieniem, np. drzwi wiedzą [rozumieją] kiedy mają się otworzyć, bo mają fotokomórkę elektryczną. Jeśli tak mówimy, to robimy to dlatego, że:
  • ROZSZERZAMY ARTEFAKTY NA NASZĄ INTENCJONALNOŚĆ! -> Metaforycznie, bo uznajemy te zwroty za naturalne, ale rozumienie drzwi jest w inny sensie rozumieniem niż rozumienie człowieka i tak samo w innym sensie jest rozumienie komputera.

INTENCJONALNOŚĆ - Będzie więc w definicji przyjowanej przez Searla taką cechą stanów mentalnych, dzięki której kierują się one ku przedmiotom i stanom rzeczy w świecie lub ich dotyczą. Przekonania, pragnienia i zamiary są więc stanami intencjonalnymi, a np. nieukierunkowany lęk czy depresja już nie.

Newell i Simon [1963] uważają, że poznanie komputera jest takie samo [dokładnie takie samo] jak poznanie człowieka, ale Searle się z tym nei zgadza i twierdzi, że poznanie komputerowe nigdy nie będzie takie samo jak poznanie człowieka, bo jakich dowodów byśmy nie użyli, to komputerowi zawsze będzie brakowało owej biologicznej INTENCJONALNOŚCI WEWNĘTRZNEJ, którą cechują się ludzie.

PIERWSZY PORUSZYCIEL ARYSTOTELESA

PIERWSZY PORUSZYCIEL

XII Księga METAFIZYKI Arystotelesa jest nazywana Księgą Teologiczną. W niej PERWSZY PORUSZYCIEL ukazywany jest jako:

• Immanentny ze światem, tzn. Nie może świata wprowadzić w ruch [Wprowadza w ruch niebo gwiazd stałych, a one wprowadzają w ruch resztę].
• Nie ma nic z materii i jet bytem prostym.
• Nie wie niczego o świecie, bo nie ma oglądu zmysłowego.
• Porusza przyciągając MIŁOŚCIĄ, jest przyczyną sprawczą i celową.
• Utrzymuje RUCH w nieskończoność.
• Jest bytem żywym, najdoskonalszym i najszczęśliwszym.
• Jest transcendentny i jest czystym aktem.
• Pierwszy Poruszyciel to Samomyśląca Myśl, a człowiek się do niego upodabnia i dąży do Najwyższego Dobra jeśli o nim myśli.
• Niczego mu nie brakuje.
• Nie skonstruował świata, nie dał mu ładu ani porządku.

DOWÓD NA KONIECZNOŚĆ BYTOWANIA PIERWSZEGO PORUSZYCIELA Z VII KSIĘGI FIZYKI ARYSTOTELESA

• Musi być czynnik, który porusza, a sam nie jest nieruchomy.
• Musi bytować niezrodzony, niezniszczalny, wieczny, niezmienny i konieczny.
• Musi być nieruchomy -> Jest substancjalny ale niematerialny.
• Nie może posiadać możności ruchu bo jest z innej OUSIÁ niż materia.
• Jest bytem prostym, więc jest niedostępny w oglądzie zmysłowym.
• Nie tworzy świata [bo czas jest wieczny], a jedynie wprawia go w ruch.

Filozoficzna Definicja Problemu Umysł-Ciało. Cz. 2.

Opracowane w formie streszczenia na podst. J. Bremer, The Body-Mind Problem, rozdz. I.

1.3. Umysł-Ciało: Oddziaływanie Przyczynowe

•  To co nazywamy PROBLEMEM PSYCHOFIZYCZNYM jest jedynie częścią pytania o rolę świadomości w świecie rzeczy materialnych.

BEHAWIORALNE ZACHOWANIE SIĘ [lub po prostu ZACHOWANIE SIĘ, jak pisze autor] - Nie chodzi tu o jakies konkretne zachowanie się, czyli np. ruchy ciała czy jakieś inne stany. Chodzi o PRZYCZYNOWE PROCESY, do których, jako ich części, należą np. ruchy ciała.

PRZYCZYNOWOŚĆ - Rozumiana jako określona relacja pomiędzy obiektami czy zdarzeniami niezależnie od poznającego ją umysłu, nosząca cechy regularności. Dzieli się na:

• PRZYCZYNOWOŚĆ ZEWNĘTRZNA - Wszystkie obiekty i zdarzenia są powiązane przyczynowo ze wszystkimi innymi obiektami i zdarzeniami.
• PRZYCZYNOWOŚĆ WEWNĘTRZNA - Biologiczne opisy organizmów ożywionych, opisywanie i wyjaśnianie zmian w nich zachodzących.

ODDZIAŁYWANIE PRZYCZYNOWE - To powtarzające się oraz konieczne wywoływanie jednych zjawisk poprzez inne zjawiska.

Wiedząc to co już teraz wiemy, możemy sprowadzić PROBLEM PSYCHOFIZYCZNY do pytania:

• W jaki sposób nieprzestrzenny i niematerialny umysł może oddziaływać przyczynowo na ciało, które jest i przestrzenne i materialne i podlega prawom fizyki?

Używając więc pojęcia PRZYCZYNOWOŚCI można zbudować TRYLEMAT PSYCHOFIZYCZNY:

1. Zjawiska mentalne różnią się od zjawisk fizykalnych i nie są wyjaśnione w terminach zjawisk fizykalnych.
2. Zjawiska mentalne oddziałują przyczynowo na zjawiska fizykalne. Zjawiska mentalne są obecne przy przyczynowym wyjaśnianiu powstania zarówno innych zjawisk mentalnych, jak i zjawisk fizykalnych.
3. Zakres zjawisk fizykalnych jest - patrząc od strony przyczynowej i od strony wyjaśniania - ZAMKNIĘTY [Przy tego rodzaju terminach możemy używać języka Wittgensteina].

ZJAWISKA - Są nimi zarówno zdarzenia, jak i ich właściwości [cechy].

Tezy TRYLEMATU PSYCHOFIZYCZNEGO są o tyle 'niekompatybilne', że każde dwie stoją w sprzeczności z trzecią pozostałą -> Jest to ciekawy PROBLEM PSYCHOFIZYCZNY, np. Co by wyszło, jakby zanegować Tezę 1 [Pierwszą] itp., itd.

TRYLEMAT PSYCHOFIZYCZNY można sformułować inaczej, wychodząc od strony możliwości logicznych:

1. Wzajemne oddziaływanie [Dualizm].
2. Żadnego wzajemnego oddziaływania [Materializm, Epifenomenalizm, Paraleizm].
3. Ani żadnego wzajemnego oddziaływania, ani żadnego wzajemnego nieoddziaływania [takie ujęcie probleu umysł-ciało reprezentuje E. SCHRÖDINGER].

1.4. Proponowane Rozwiązania

Nasz potoczny obraz świata jest dualistyczny.

FOLK PSYCHOLOGY - Tym mianem określa się ogólne normy pojęciowe, czyli ogólne PROTO-TEORETYCZNE powiązanie ze sobą zasad, do których potocznie się odwołujemy  celu zrozumienia i wyjaśniania zachowań otaczającego nas świata ludzi i rzeczy.

Problem duszy i ciała Arystotelesa nie jest problemem psychofizycznym, bo w jego ujęciu ciało i dusza stanowią hylemorficzną jedność -> Dusza jest zasadą istoty żywej.

Problem psychofizyczny w Filozofii pojawił się wraz z DUALIZMEM KARTEZJAŃSKIM  -> Z mechaniczno-cielesnego świata jest wyłączony jedynie umysł ludzki -> Tak rozumiany dualizm dusza-ciało dopuszcza istnienie ducha bez ciała -> Dziś do dualistycznych rozwiązań odnoszą się min. K. Popper i J. Eccles.

Cielesne skutki procesów mentalnych należą do zdarzeń intersubiektywnie poznawalnych.

Wittgenstein właściwie nie mówi o problemie psychofizycznym, ale koncentruje się na pewnych zjawiskach wchodzących w skład jego problemu. Bremer odwołuje się do DOCIEKAŃ FILOZOFICZNYCH, gdzie Wittgenstein odchodził od tez głoszonych w swoim TRAKTACIE -> Jego spostrzeżenia skupiają się zasadniczo na wielości i różnorodności gier językowych, w których występują terminy mentalne.

Współczesne teorie behawiorystyczne mają swoje źródło w FOLK PSYCHOLOGY.

Ruch w Księdze VII 'FIZYKI', Arystotelesa.

RUCH

Księga VII 'FIZYKI' Arystotelesa to klasyka, w której zamieszczona została kwinesencja pojmowania RUCHU przez Arystotelesa, o czym każdy młody adept Filozofii powienien wiedzieć. Bowiem wedle Arysta:

• Ruch jest istotną cechą natury.
• Ruch jest przechodzeniem od bytu potencjalnego do aktualnego.
• Tylko rzeczy złożone z MATERII i FORMY mogą się zmieniać, więc tylko ich dotyczyć może ruch.
• Ruch jest niezniszczalny i wieczny.
• Najdoskonalsza postać ruchu to 'Ruch Przemieszczający'.
• Najdoskonalszy jest Ruch po Kole.
• Ruch jest 'immanentny' materii.
• Czas jest nieodłącznie związany z ruchem, jest wieczny.
• Czas nie istnieje bez ruchu i bez zmian, czas nie jest ruchem, ale nie jest niezależny od ruchu.
• Czas określa ruch, bo jest jego liczbą.
• Pierwszy wśród ruchów jest RUCH PRZESTRZENNY i ma 4 rodzaje:
  1. Ciągnięcie,
  2. Pchanie,
  3. Przenoszenie,
  4. Obracanie.

KLASYFIKACJA RUCHU:

1. Powstawanie [Narodziny] - Niszczenie
2. Zmiana Jakościowa
3. Zmiana Ilościowa
4. Ruch lokomocyjny

PRZYCZYNY RUCHU:

1. Chcenie, Pragnienie [wyzwala rozum praktyczny]
2. Rozum Praktyczny [w tym wyobraźnia, znajomość celu, obmyślanie, porównywanie, wyciągnięcie wniosku -> podjęcie działania]
3. Rozum Teoretyczny [Rozum teoretyczny poznaje przedmiot, a nie planuje działania tak jak rozum praktyczny]

W TRAKTACIE O DUSZY Arystoteles wymienia 4 rodzaje ruchu, które istnieją. Jest to:

1. Przenoszenie z miejsca na miejsce,
2. Zmiana Jakościowa,
3. Ubytek,
4. Wzrost.

Filozoficzna Definicja Problemu Umysł-Ciało. Cz. 1.

Opracowane w formie streszczenia na podst. J. Bremer, The Body-Mind Problem, rozdz. I.

1.1. Stany mentalne i fizykalne [Filozofia Ducha -> Dualistyczna]

• Zjawisko cielesne, a umysłowe -> To rozróżnienie jest nam niejako dane wraz z codziennym używaniem języka. Teoria, która zajmuje się refleksją nad tym, spotyka się z pytaniem o charakterystyczne cechy zjawisk mentalnych i fizykalnych, czylijakie są kryteria tego rozróżnienia.
• Predykaty rodzajów zjawisk [wypracowane filozofią dualistyczną Kartezjusza]:
  1. Subiektywne [Prywatne] - Obiektywne [Ogólnodostępne]
  2. Nieprzestrzenne - Przestrzenne
  3. Jakościowe - Ilościowe
  4. Celowe - Mechanicystyczne
  5. Pamieciowe - Niepamięciowe
  6. Holistyczne - Atomistyczne
  7. Emergentne - Złożone
  8. Intencjonalne - Nieintencjonalne
  -> Zjawiska podkreślone są PIERWOTNE, tzn. niedefiniowalne w teoriach dualistycznych.
  -> Terminy PIERWOTNE odnoszą się do zjawisk rozumianych jako fenomeny pierwsze, poznawane INTROSPEKCYJNIE - Tzn. BEZPOSREDNIO [Odnoszą się tym samym do zjawisk fizykalnych]. 

1. STANY MENTALNE są STANY PRYWATNE - niedostępne obserwacji osobom trzecim.
2. STANY FIZYKALNE są INTERSUBIEKTYWNIE OSERWOWALNE - I w tym sensie są ogólnodostępne.

INTENCJONALNOŚĆ - W Filozofii Ducha rozumie się przez to szczególną cechę przekonań, życzeń, stanów kognitywnych. Niezależnie od tego czy przedmiot, do którego się odnoszą faktycznie istnieje, to wszystkie one mają jakiś wewnętrzny obiekt, np. Myślimy o czymś. -> Domena jedynie STANÓW MENTALNYCH, bo fizykalne nawet jak są skierowane na jakiś obiekt to jest on zewnętrzny wobec nich.

INTENCJONALNOŚĆ [g. Brentano, Husserla] - są to REPREZENTACJE. Tzn. W Mentalne stany umysłu, przeciwnie niż stany fizykalne, mają swoje reprezentacje.

-> Twardowski rozróżnia przedmioty i treści aktów umysłu.

OBIEKT PIERWOTNY - Jest to przedmiot, na który skierowany jest akt przedstawiania, podczas przedstawiania sobie przedmiotu.

OBIEKT WTÓRNY - Jest to treść czynności przedstawiającej, przez którą przedmiot jest przedstawiony.

-> Stany to pewne znaki, nosiciele znaczenia.

1.2. Kilka określeń terminologicznych

• CIAŁO - Wiele znaczeń, min. to, co podlega prawom ruchu fizykalnego, całość złożona z części, martwe ciało, etc. -> Ale te znaczenia to wynik sposobu mówienia o ciele. W Filozofii, w kontekście DUSZY, mówiono o niej jako o idei czegoś, co potrafi wyjaśnić wzrost organizmu [Arystoteles].
• Kartezjusz wprowadził wyraźny dualizm pomiędzy substancją rozciągłą [res extensa], a substancją duchową [res cogitans].
• Locke wyróżnia rodzaje CIAŁ odwołując się do TOŻSAMOŚCI: 
  • TOŻSAMOŚĆ prostych ciał polega na masie ich materii i na spójności cząstek chodzących w ich skład.
  • Ktoś jest OSOBĄ na podstawie TOŻSAMOŚCI ŚWIADOMOŚCI, obejmującej jej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.
  • Organizacja ciał zwierzęcych jest jak organizacja mechanizmów, tylko u zwierząt pochodzi od wewnątrz [a u maszyn z zewnątrz].
  • TOŻSAMOŚĆ OSOBOWA ma swój fundament tylko w TOŻSAMOŚCI ŚWIADOMOŚCI. ->
• HUME rozbudował tę teorię. -> Ani dusza, ani duch nie są czymś substancjalnym, a jedynie zbiorem różnych postrzeżeń [PERCEPCJI] złączonych razem dzięki odpowiednim relacjom [w opozycji do tezy Arystotelesa, mówiącej że osoba jest substancją, HUME odrzuca substancjalną strukturę bytów w ogóle].
• W. James próbuje znaleźć pośrednie rozwiązanie pomiędzy Koncepcją Hume'a, a substancjalną teorią osoby Arystotelesa, opisując charakterystyczne właściwości świadomości za pomocą wieloznacznego terminu STRUMIEŃ ŚWIADOMOŚCI ->
  
  • ROMAN INGARDEN określa STRUMIEŃ ŚWIADOMOŚCI jako płynięcie samo, tzn. strumień jest rozumiany jako 'szczególnego rodzaju szereg przeżyć' torzący organiczną całość.
  • TOŻSAMOŚĆ PODMIOTU ≠ JEGO IDENTYCZNOŚĆ!.
  • Podmiot świadomości ma osobowy charakter i jest ściśle związany z problematyką odpowiedzialności.
• UMYSŁ - stoi w ścisłym związku z pojęciem osoby [z ciałem]. D. CHALMES wprowadził rozróżnienie:
  • UMYSŁ ZJAWISKOWY -> Odnosi się do sposobu, w jaki umysł coś odczuwa.
  • UMYSŁ PSYCHOLOGICZNY -> Odnosi się albo do umysłu jako przyczyny zachowań, albo do umysłu jako stanów używanych do wyjaśniania zachowań danej osoby.
•  Potoczne użycie umysłu poprzez pojecie OSOBY wiąże ze sobą te 2 pojęcia.
• Co ma na myśli JÓZEF BREMER [Autor Książki] mówiąc o:
  • CIELE - Rodzaj postulowanej rzeczywistości, analogicznej do tych, którymi w procesie wyjaśniania posługują się nauki ścisłe.
  • OPISIE RZECZYWISTOŚCI - W zasadzie rozumie przez to odpowiedź na pytanie: 'JAK JEST?'. Istnieje pokrewieństwo pomiędzy 'wyjaśnianiem', a 'dowodzeniem', zaś problem umysł-ciało wyraźnie pokazuje, że opisy nie mogą zastąpić wyjaśnień, bo to co ma zostać wyjaśnione jest nam niejako 'z góry' wiadome. Wyjaśnianie to część procesu ROZUMOWANIA. 

c.d.n.

Początki Antropologii Francuskiej, Cz. 2.

Opracowane w formie streszczenia, na podstawie książki 'Antropologia. Jedna dyscyplina, cztery tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska', wyd. WUJ [Wydawnicto Uniwersytetu Jagiellońskiego], s.79-92.

Po wstępnym ukazaniu toku rozwoju antropologii we Francji, idać iż nie mogła ona sobie rościć pierwszeństwa w dziedzinie badań terenowych. Jednak z pewnością miała ona pierwszeństwo w dziedzinie IDEI, które pojawiły się już na przełomie XVII-XVIII wieku i wpłynęły na kształt teorii i praktyki antropologicznej:

• MONTESKIUSZ - Był pierwszym, nowoczesnym autorem, który zainteresowanie zwyczajami ludów egzotycznych, łączył z próbą obiektywnej systematyzacji wiedzy o społeczeństwach ludzkich. Wpłynął on znacząco na poglądy Durkheima, czego wyrazem było użycie poglądów Monteskiusza jako głównego tematu pracy doktorskiej Durkheima.
• ROUSSEAU - Inny myśliciel, który wywarł wpływ na Durkheima. Mimo, ze Rousseau jest często obarczany odpowiedzialnością za rewolucję francuską czy też późniejsze totalitaryzmy, to niewątpliwie zasłynął z poparcia dla bezpośredniej [tzn. niereprezentatywnej] demokracji, a także sugestii, że wolność jednostki wzrasta dzięki przekazywaniu jej wyższemu porządkowi społecznemu.

Klęska Napoleona w 1815 roku [przyp. czyli początki XIX wieku] spowodowała we Francji reakcję przeciwko Oświeceniu. Jest to okres sprzeciwu wobec indywidualizmu oświecenia. Wielu intelektualistów dostrzegło potrzebę zachowania duchowej istoty dawnych religii, ale w świeckiej, humanistycznej postaci. Miało to 'utemperować' EGOIZM kapitalistycznego świata. Uważali tak min.:

• SAINT-SIMONE - Uważał, że społeczeństwo jest ponadjednostkowe i organiczne, a także hierarchiczne [w tym sensie, że wymaga przywództwa] oraz religijne [w tym sensie, że nie funkcjonowałoby prawidłowo bez jakiejś formy kultu, która byłaby punktem centralnym i źródłem inspiracji mroealnej dla wspólnoty].
• COMTE - Dążył do stworzenia naukowej podstawy ustroju przyszłego, lepszego społeczeństwa -> W tym celu uważał, że trzeba połączyć pierwiastek duchowy i naukowy. Przyznawał SOCJOLOGII miano Królowej Nauk, a sama nauka byla dla niego równie transcendentna, co religia, gdyż tak samo podawała ludziom powód ich istneinia i więzi ze społeczeństwem.

Powyżej wymienieni autorzy byli bliżsi filozofii, aniżeli socjologii, jednakże w XIX wieku pojawiły się, w zalążkowej postaci, także bardziej szczegółowe badania socjologiczne, oparte na wywodach i innych formach bezpośrednich badań terenowych.

Dodatkowo należy wspomnieć, iż w XIX wieku pojawiło się także wyraźne zainteresowanie samą ETNOLOGIĄ. Etnologię Francuską, od Socjologii odróżniało większe zainteresowanie ludami pozaeuropejskimi, a także większe przywiązanie do kultury materialnej [Już w 1799 roku podejmowano pierwsze próby utworzenia Towarzystwa Etnograficznego, powoli zaczynały także powstawać pierwsze Muzea Etnograficzne -> W 1878 roku otwarto Muzeum Etnograficzne w Trocadéro].

Początki Antropologii Francuskiej. Cz.1.

Opracowane w formie streszczenia, na podstawie książki 'Antropologia. Jedna dyscyplina, cztery tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska', wyd. WUJ [Wydawnicto Uniwersytetu Jagiellońskiego], s.79-92.

ANTROPOLOGIA FRANCUSKA

W odróżnieniu od antropologii brytyjskiej i amrykańskiej, oraz prawdopodobnie i od niemieckiej, w ANTROPOLOGII FRANCUSKIEJ zawsze istniał wyraźny podział, pomiędzy teoretykami, którzy tworzyli teorię i metodologię antropologiczną, a tymi, którzy zbierali dane w terenie [etnologami]. We Francji nie było odpowiednika podróżnika, Bronisława Malinowskiego [patrz. post nt. Początków Antropologii Brytyjskiej], który w tradycji antropologicznej stworzył metody badań terenowych o trwałej wartości. Za najbliższych jego odpowiedników we Francji uznać można:

• MARCELA MAUSSA - Ludy pozaeuropejskie zgłębiał głównie w swoim gabinecie, zaś do badań terenowych najbardziej zbliżył się w 1909 roku, w czasie 3-tygodniowej wyprawy do Maroka. Jego rolą było raczej wykaldanie etnografii.
• MARCEL GRIAULE - W jego przypadku refleksje teoretyczne były bardzo powierzchowne, skupiał się głównie na badaniach terenowych, ale także na podejściu antropologicznym w odniesieniu do sztuki oraz literatury.

Generalnie cały okres międzywojenny reprezentował fazę przejściową pomiędzy ANTROPOLOGIĄ GABINETOWĄ, a długookresoymi badaniami terenowymi, które pojawily się w brytyjskiej antropologii na przełomie wieków. W gruncie rzeczy godne badania terenowe, stały się czyms rutynowym dopiero po II Wojnie Światowej. Dlaczego tak było?

• Po pierwsze szkoła teoretyczna ukształtowana wokół Durkheima pozostawała bliska socjologii aż do późnego okresu uczonego -> Po I wojnie Światowej przywództwo po nim objął Mauss.
• Mógł mieć na to także wpływ fakt, że francuzi zachowywali nieustanną podejrzliwość wobec wszystkiego co trącało w jakiś sposób folklorystyką.
• Lub też dlatego, że 'durkheimiści' zdecydowanie lekceważyli badania terenowe prowadzone w tym czasie na terenie całej Europy przez ARNOLDA VON GENEPPA.
• Rozziew między teorią antropologiczną, a praktyką etnograficzną mógł być spowodowany także trudnością udzielenia jednoznacznej odpowiedzi na pytania zadawane w przypadku Francji:
  • Którego z teoretyków mozemy uznać za antropologa, a którego za filozofa?
  • Czy w ogóle można wskazywać antropologię w filozofii francuskiej?
  • Czy Durkheim był filozofem czy socjologiem?
  • Czy Focault był historykiem czy socjologiem?
  • Czy Mauss był antropologiem czy socjologiem?   ->

-> Jednym ze skutków jest fakt, że przedstawiciele etnologii częściej skupiają się raczej na konkretnych analizach, aniżeli na badaniach porównawczych, a tym bardziej na poszukiwaniach teoretycznych.
Francuscy antropolodzy woleli więc bazować na badanaich etnograficznych innych, niż sami udawać się w teren. Traktowali etnografię jako jeden z wielu instrumentów używanych do konstrukcji teorii. Choć oczywiście zdarzali się tacy, którzy łączyli antropologię i etnologię [czyli teorię/metodologię z praktyką], jak np. LOUIS DUMANT, GODELIER czy INNI MATERIALIŚCI, ale generalnie te metody były domeną ETNOGRAFÓW.

  

Antropologia i jej modele. WSTĘP.

ANTROPOLOGIA

-> Z gr. άνθρωπος anthropos – człowiek, λόγος logos – nauka. 

Aby zrozumieć czym jest i co jest przedmiotem antropologii, warto najpierw wyliczyć różnorodne MODELE CZŁOWIEKA. Są to tzw. MODELE ANTROPOLOGICZNE:

1. HOMO RATIONALIS - ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA -> Jest to najsilniej kojarzony z Filozofią model. Człowiek jawi się tu jako istota racjonalna, filozoficzna koncepcja człowieka. Pytania jakie interesują nas w tym modelu to:
• Czy ludzkość to jeden gatunek?
• Czy z jednego czy też z kilku niezależnych źródeł powstała ludzkość?
• Jesteśmy oddzieleni murem, RUBIKONEM od przyrody [Wcześniej widziano RUBIKON jako ROZUMNOŚĆ czyli jako coś z czego budujemy definicję człowieka, z czego rodzi się człowiek. Zwierzęta nie są w stanie myśleć abstrakcyjnie -> Tylko umysł ludzki może się posługiwać rozumem czynnym i biernym]. Różnice między człowiekiem, a zwierzęciem odnoszą się do antropologii.
• My tzn. ROZUMNOŚĆ - To wchodzi w taksonomię naszego gatunku.
• CHRISTI i RATIO to da typowe dla naszej [Europejskiej] kultury modeli.
• Było wiele modeli sprzecznych z modelem HOMO RATIONALIS, jednakże ten ma niespotykaną siłę oddziaływania i buduje naszą TOŻSAMOŚĆ i ponadto jest przekazywany przez naszą kulturę.
• ten model ma swoje źródło w starożytności, u Arystotelesa.
Ogólnie rzecz ujmując, MODELE są persfazyjne, tzn. nie, że pokazują stan faktyczny, a są budowane na podstawie obserwacji. Mamy wiele odpowiedzi na pytanie o to: 'Kim jest Człowiek?', toteż poniżej podam przykłady innych modeli:






 IMITATIO CHRISTI - Model człowieka związany z filozofią chrześcijańską. Oparty na KORONIE STWORZENIA, której [Jemu] oddaję Ziemię we władanie.
ZOON POLITIKON - Człowiek to istota spółistniejąca z innymi -> Nie od razu istota społeczna, ale żyjąca w pewnych grupach.
Modele ukształtowane w DOBIE RENESANSU [One zwracają uwagę na kwestię wolności i twórczości]:
-> WOLNOŚĆ - Natura nie jest z góry określona, nie ma czegoś co by naturę fundowało w człowieku.
• CZŁOWIEK MAG - Bo stwarza coś czego nie było wcześniej w rzeczywistości przyrodniczej -> stwarza kulturę. Wyprojektowuje świat z siebie na zewnątrz, świat kultury.Człowiek Mag może zrobić ze sobą co chce i stać się tym, kim chce.
• CZŁOWIEK TYTAN - Istota silna, twórcza, zmagająca się z całym światem, zwłaszcza z naturą i przeciwnościami losu. Widzimy jak Człowiek Tytan powrócił w Egzystencjalizmie, np. u Heideggera, Eliade'go.
2. HOMO FABER - Związany z politycznością, pisze o tym modelu np. Hanna Arendt. Model ten pojawia się wraz z systemem kapitalistcyznym i kultem pracy. Człowiek jako wytwórca narzędzi, CZŁOWIEK KOWAL owładnięty chęcią pozostawienia czegoś po sobie. Człowiek, który Tworzy -> To już nie jest MODEL PŁASKI, bo posiada zarówno cechy pozytywne, jak i negatywne. Człowiek tutaj także zmaga się z naturą. Wpółczesne modyfikacje pierwotnie z HOMO FABIER, to min.:
   • HOMO ECONOMICUS,
   • HOMO CONSUMERUS.
3. Cała reszta modeli, np. HOMO VIATOR, jest osadzona w tych modelach klasycznych. Związany z renesansem i dobą romantyzmu jest także model CZŁOWIEKA ARTYSTY -> Ten, który tworzy, który przetwarza napotkaną rzeczywistość, który w akcie twórczym konstruuje swoją WOLNOŚĆ.
4. Do powyższych modeli, w XX wieku doszły MODELE PSYCHOLOGICZNE:
   • KONCEPCJA PSYCHOANALITYCZNA - Człowiek pokazywany w perspektywie biologiczno-popędowej, np. u Freuda -> Człowiek stymulowany przez biologię i ograniczony przez kulturę. Natura i kultura nie są mu wrogie, człowiek jest czymś w rodzaju PIONKA.
   • KONCEPCJA BEHAWIORYSTYCZNA - Człowiek to PIONEK stymulowany przez bodźce płynące ze środowiska.
   • KONCEPCJA PSYCHOLOGII HUMANISTCZYNEJ - Człowiek jest kimś w rodzaju wszechwładnego podmiotu, który tworzy się przez własne doświadczenie. Człowiek jest Bogiem. Dodatkowo Człowiek to badacz i decydent -> CZŁOWIEK KOMPUTER.
   • KONCEPCJA SOCJOLOGICZNA - Człowiek to przede wszystkim maszyna służąca do rozprzestrzeniania genów.
   • KONCEPCJA PONOWOCZESNEJ PSYCHOLOGII - Człowiek to kolekcjoner wrażeń, znowu ujęty w obrazie Człowieka-Boga.

Czym jest więc ANTROPOLOGIA? 

 

ANTROPOLOGIA BOLOGICZNA LUB FIZYCZNA -> [Jedna z def.] Bada biologiczne podłoże zjawisk społecznych oraz skutki tych zjawisk.

Generalnie wyróżnia się Antropologie [choć w Stanach Zjednoczonych jest nieco inny, 'specyficzny' podział]:

       - Biologiczną,

       - Kulturową,

       - Społeczną,

       - Filozoficzną.

ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA

Ale Nas najbardziej interesować powinna definicja ANTROPOLOGII FILOZOFICZNEJ -> Próbuje ona odpowiedzieć na bardzo ważkie pytanie:

• W jaki sposób to, co biologicznie ukształtowane i zdeterminowane jest także aktywne kulturowo?

Antropologia Filozoficzna próbuje przerzucić most pomiędzy dwoma biegunami: Tego co Biologiczne i tego co Kulturowe.

Natomiast wedle definicji MAXA SCHELERA, ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA jest niedogmatyczną dyscypliną, w której krzyżują się zagadnienia ontologiczne, epistemologiczne, estetyczne, problemy aksjologii, estetyki, filozofii religii i kultury.

Tym sposobem, znaleźliśmy odpowiedź na pytanie o to czym jest Antropologia.

Opracowane na podst. notatek z wykładu.