Arché w Filozofii Przedplatońskiej - Jońscy Filozofowie Przyrody cz. 1.

Arystoteles przepięknie wyjaśnił w swej Metafizyce skąd wzięła się filozofia. Jak pisał, wzięła się ona z ZADZIWIENIA. Jako pierwsi nad naturą świata i przemianami zachodzącymi w przyrodzie zaczęli zadziwiać się jońscy filozofowie, którzy jako pierwsi zadawać zaczęli pytanie o to jak powstał świat. Pytali o Arché [z gr. zasada] – o prasubstancję, prazasadę, pratworzywo, pierwszy bytowy element z jakiego powstał świat. Początkowo utożsamiali oni arché z żywiołami, nadając jej tym samym charakter materialny (choć nie znali jeszcze pojęcia materii). Właśnie dlatego pierwszych filozofów, określa się mianem filozofów przyrody, którzy świadomi byli dwóch porządków struktury kosmosu: porządku bytowania oraz porzadku poznawania.

W krąg jońskich filzoofów przyrody wpisali się:

TALES Z MILETU

- Filozofa tego uznaje się za pierwszego, który zadał pytanie o początek wszechrzeczy (choć nie użył do tego terminu arché), odpowiadając że jest nim WODA.

- Nadał on status bytu pierwszego wodzie, upatrując w niej glówny czynnik życia, tym samym twierdząc, że pierwszy składnik może być tylko jeden i jest nim właśnie woda.

ANAKSYMANDER Z MILETU

- Filozof ten jako pierwszy użył terminu arché, uznając, że jest nim NIEOKREŚLONE, NIEDEFINIOWALNE, (używając bardziej przystępnego terminu), że jest nim BEZKRES.

- Anaksymander znany jest z pierwszej, sprecyzowanej dostatecznie TEORII WIECZNEGO POWROTU ŚWIATÓW:

• tzw. apeironu wyłaniają się przeciwieństwa
• z łona arche wyłaniają się kolejne arche i trwają przez kosmiczną sprawiedliwość, po czym
• wracają do arche ousia (czyt. usija)

- Tym samym Anaksymander przyjmował istnienie wielu światów, uznając iż ich ilość określana jest przez miarę

ANAKSYMENES Z MILETU

- Filozof ten zadziwiał się: Jak to jest, że człowiek żyje? Bacznie obserwując rzeczywistość doszedł do wniosku, iż źródłem życia jest PNEUMA – TCHNIENIE

- Uznał więc za arché POWIETRZE, gdyż natura i świat jest istotą żywą, zaś powietrze ożywia ciało

Pięknie związał także z arché kwestie duszy, uznając że dusza ludzka jest czastką arché, czyli najczystszą postacią powietrza

HERAKLIT Z EFEZU

- Filozof ten określany jest niechlubnie jako ciemny, głównie dlatego że język jakim pisał był 'niewyraźny'. Mimo to, jest on pierwszym filozofem przyrody, który do kwestii arché dodał LOGOS - ROZUM.

- Uważał on że zasadą arché jest ogień, jednakże praogień nie jest jedynie materialny, gdyż jest ponadto ROZUMNY

- OGIEŃ to LOGOS, bo jest rozumny, jest w nim aspekt logiczny, to prawo, pewna normatywna zasada wszechświata

- W ogniu zawarty jest porządek i miara, ogien jest stały, mimo że wszystko inne przemija [Heraklit głosil tzw. HYLOZOIZM – koncepcję ożywionej materii, stąd jego słynny cytat pantha rei – wszystko płynie]

- Filozof stwierdził trojaki stosunek ludzi do logosu, dzieląc ich:

• na tych, którzy nie słyszeli o nim i żyją dla dóbr materialnych
• na tych, którzy o nim słyszeli, ale przedkładają nad logos własny rozum
• na tych, którzy poznali logos i żyją zgodnie z nim

- Ponadto jest on twórcą ciekawej koncepcji WIECZNEGO POWROTU ŚWIATÓW, gdyż wedle Heraklita, po upływie około 15 000 lat świat się zognia i z niego, z praognia wyłania się nowy, identyczny jak poprzedni

Tekst opracowałam na podstawie Książek, Notatek własnych, Wykładów prof. J. Gajdy-Krynickiej.