Arché w Filozofii Przedplatońskiej - Jońscy Filozofowie Przyrody cz. 2.

Od czasu gdy Heraklit, jako pierwszy joński filozof przyrody wprowadził LOGOS do swej koncepcji arché, żaden inny już nie zrezygnował z udziału rozumu w powstawaniu świata. Nastąpił jednak swoisty postęp i filozofowie jońscy zaczęli poszukiwać więcej aniżeli jednej arché – prazasady świata.

 

EMPEDOKLES Z AKRAGANTU

• Filozof ten jest pierwszym, który przyjmował więcej niż jedno arché

• Uznał bowiem, że jedno arché nie wystarcza do ujawnienia struktury świata

• Istnieją 4 materialne korzenie wszechrzeczy: OGIEŃ, ZIEMIA, POWIETRZE i WODA

• Te 4 zasady są to ZASADY BIERNE i w ruch wprowadzić je mogą tylko dwie ZASADY CZYNNE, a mianowicie MIŁOŚĆ i WAŚŃ.

• Ze złączeniem czynnych i biernych zasad arché związana jest nietuzinkowa koncepcja WIECZNEGO POWROTU ŚWIATÓW Empedoklesa:

• Przyjmował określony cykl łączenia się światów i ich rozdzielania
• W tzw. Sfajrosie połączone są bierne arché tworząc kulę
• Na zewnątrz ich jest miłość, a na zewnątrz miłości jest waśń
• Miłość i waśń się nie stykają, lecz waśń wkrada się do Sfjarosa rozdzielając to, co złączone
• Następuje czworwielość – czyli całkowite rozłączenie elementów
• Lecz miłość nabiera sił, wypiera stopniowo waśń i wtedy znowu następuje częściowe połączenie

• Cykl ten trwa wiecznie, a powstanie człowieka ma miejsce na styku – albo tam gdzie waśń wkrada się do Sfajrosa, albo w momencie, w którym miłość wypiera waśń:

 

ANAKSAGORAS Z KLADZOMENOI

• Filozof ten jako pierwszy oddziela przyczynę ruchu od samego ruchu, uznając że przyczyną jest substancja różna o arché

• Arché filozof pojmuje ILOŚCIOWO – jako nieskończenie wiele HOMOIOMERII – nasion wszystkich rzeczy - Zapewne to z tego powodu, po wprowadzeniu ustawy Diopethesa przeciwko bezbozności, został on skazany na śmierć

• Arché ilościowe są bierne, co oznacza, iż nie mają w sobie źródła swego ruchu

• Tym, co wprawia je w ruch jest arché czynna – NOUS – czyli intelekt, rozum

• Anaksagoras TEORIĘ WIECZNEGO POWROTU ŚWIATÓW widział tak, iż:

• Na początku istniały nieruchome, połączone ze sobą HOMOIOMERIE 
• Po tym NOUS wprawił je w ruch wirowy – czyli DIKE
•  To spowodowało ich zróżnicowanie, tzn. to co ciężkie poszło w dół, to co lekkie zaś, wysunęło się w górę

• W ten sposób zachodził wieczny powrót światów, gdyż nie było zrodzenia się i obrócenia w nicość, było tylko łączenie się i rozdzielanie HOMOIOMERII

Tekst opracowałam na podstawie Książek, Notatek własnych, Wykładów prof. J. Gajdy-Krynickiej.