TEMPCZYK - Klasyczny obraz materii i przestrzeni~

 M. Tempczyk - Klasyczy obraz przestrzeni i materii [w:] Ontologia Świata Przyrody [Kraków 2005] → KONSPEKT

I.

- Potoczny obraz swiata od najmlodszych lat jawi nam się w sposób oczywisty, tj. zgodny z tym co obserwujemy (z tym co nas otacza)

- Punktem wyjścia są obiekty indywidualne, jak np. ludzie czy rośliny, itd. → Bowiem najsilniej w świecie widoczne są:

1. Integralność¹
2. Indywidualność

Stąd wysnuc można stwierdzenie, że:

MATERIA SKŁADA SIĘ Z INDYWIDUÓW → Jednak gdy przyjrzymy się bliżej pewnym zjawiskom w świecie (np. chmurom czy cieczom) to zauważymy, że istnieją obiekty w materii, z których trudno wyodrębnić ich indywidualność, trudno nawet dokaldnie określić ich granice. Jak wtedy obronić stwierdzenie, że materia składa się z indywiduów?

ODP.

Na poziomie wiedzy potocznej i obserwacji jest to NIEMOŻLIWE do udowodnienia → Potwierdzeniem tego były chociażby różnorodne teorie filozofów starożytnych, którzy podczas tworzenia teorii na temat budowy materii, nie posiadali innych narzędzi niż obserwacja świata przyrody).

II.

- MECHANIKĘ KLASYCZNĄ stworzył Izaak Newton, dla którego CZAS i PRZESTRZEŃ miały charakter ABSOLUTNY, tj. istnialy niezależnie od ciał korpuskularnych².

- Newton był już w posiadaniu zdecydowanie lepszych narzędzi niż Heraklit z Efezu czy Tales z Miletu (np. wykorzystywał dużo bardziej skomplikowane narzędzia matematyczne), lecz mimo to nadalistniały całkowicie różne interpretacje teorii klasycznego obrazu czasu i materii.

- Na przykład dla G. W. Leibniza czas i przestrzeń były KONSTRUKTAMI POJĘCIOWYMI, niezbędnymi do opisu dynamiki zjawisk zachodzących w przyrodzie³.

ISTOTA SPORU LEIBNIZA Z NEWTONEM
NEWTON	LEIBNIZ
Przestrzeń i czas mają naturę absolutną (istnieją absolutnie, tj. samodzielnie) Można wyobrazic sobie wszechświat kompletnie pusty, złożony z pustej, nieskończenie rozciągłej przestrzeni, w której czas płynąłby niezależnie od zdarzeń	Przestrzeń i czas to pojęcia relacyjne, pozbawione samodzielnego istnienia Przestrzeń i czas to pojęcia czysto względne PRZESTRZEŃ → To porządek współistnienia ciał CZAS → To porządek następstwa zjawisk

↑ → Powyższy SPÓR wynikał ze stanu ówczesnej matematyki, a dokładniej SZTYWNEJ GEOMETRII PRZESTRZENI FIZYCZNEJ, tj. powszechnie zakładano niezmienność własności przestrzeni.

→ Przełom nastąpił w XIX wieku, gdy uznano iż może istnieć więcej geometrii aniżeli jedynie geometria euklidesowa⁴. Powoli zaczął się więc uwidaczniac kolejny problem fizyków: Należało bowiem rozstrzygnąć, która z nowych geometrii jest GEOMETRIĄ NASZEGO WSZECHŚWIATA?

→ Wraz z postępem naukowym powstawały coraz to nowsze geometrie, takie jak:

• Hiperboliczna geometria Gaussa,
• Geometria badana przez B. da Riemanna,
• Geometria różniczkowa czy Konforemna.

↑ → Jednakże to właśnie teoria Newtona przetrwała ze względu na to, że geometria klasyczna, którą przyjął za punkt odniesienia i którą się posługiwał była nadal najbardziej uniwersalna (najmniej ograniczająca) niż inne geometrie i to właśnie dlatego to ona najlepiej okazała się wyznaczać własności przestrzeni wszechświata.

- Zgodzono się także z Newtonowską wersją czasu, gdyż niezależnie od tego czy istniał on w sposób absolutny czy nie, fizycy wierzyli że jego wpływ jest wszędzie jednakowy, co zgadzało się w newtonowską wersją czasu jako uniwersalnego parametru mierzącego tempo zmian zachodzacych we wszechświecie.

PODSUMOWANIE

1. Dzieki takim postaciom jak Newton, przegląd obrazu świata rysowanego przez fizykę klasyczną różni się od obrazu świata jaki jawił się filozofom starożytnym, w wyniku obserwacji zjawisk.
2. Przyjmuje się atomistyczną budowę materii, tj. atomistyczną budowę wszechświata
3. NA KLASYCZNY OBRAZ ŚWIATA składa się:

• Czas i przestrzeń Newtona (absolutne)
• Cząstki klasyczne⁵ (materia korpuskularna)
• Ciągłe pole elektromagnetyczne (równania Maxwella)
  
  

PRZYPISY:

1Integralność oraz indywidualność to najbardziej charakterystyczne elementy przyrody

2Ciał korpuskularnych → tzn. zapełniających określone obszary przestrzeni

3Nie zapominajmy jednak przy tym, że spór ten miał charakter filozoficzny, gdyż na gruncie NAUKI byłoby to rozstrzygalne.

4Tzw. Geometrie nieeuklidesowe

5tj. Dynamika opisywana przez deterministyczne równania Newtona

A. N. Whitehead – Nauka, a Świat Nowożytny

A. N. Whitehead - Nauka, a świat nowożytny - rozdz. VII - WZGLĘDNOŚĆ - KONSPEKT

Wraz z końcem XVIII wieku zaczęto gromadzić informacje nt. wystepowania niezwykłych obszarów przyrody, nieznanych potocznemu doświadczeniu ludzkości. Jako ilustracje takiego biegu rzeczy, uznać można min.

1. Doświadczenie Galileusza – Prawo swobodnego spadania ciał w polu grawitacyjnym [Grawitacyjna Zasada Galileusza].
2. Doświadczenie Michelsona – Próba wykazania ruchu Ziemi względem hipotetycznego eteru, co w istocie wykazało niezależność prędkości światła od prędkości Ziemi w przestrzeni [Doświadczalne potwierdzenie stałości prędkości światła w każdym układzie odniesienia].

→ Okazało się to ciosem dla Klasycznego Materializmu Naukowego, ze względu na zasadniczą zmianę interpretacji statusu przestrzeni i czasu w przyrodzie!

Autor przyjmuje 'Organiczną Teorię Przyrody' jako podstawę totalnego obiektywizmu. Zdarzenie definiuje następująco:

* ZDARZENIE – 'To uchwycenie w jedność struktury aspektów'¹, Jego zewnętrzna efektywność wypływa z jego aspktów, które tworzyć mają ujęte jedności innych zdarzeń.W zdarzeniu tkwi TRWAŁOŚĆ, w którym to trwaniu struktury czas odróżnia się od przestrzeni. → Ale nie determinuje to, jak wskazuje Whitehead, tego, iż każda część zdarzenia posiada taką samą strukturę co całość [jdność] owego zdarzenia. Dobrze obrazuje to np. całość struktury cielesnej ryby w ciągu 30 sekund. Jej płetwa w ciągu owych 30 sekund to część zdarzenia cielesnego, lecz struktura owej płetwy, to struktura części ryby, a nie zaś ryby całej. 'Trwanie wymaga więc określonej reguły, aby wyrazić części'².

Kilka faktów, które ponadto w swojej Teorii uznaje Whitehead:

• Uznaje znaczenia przestrzeni i czasu dla poszczególnych przedmiotów.
• Może istnieć wiele znaczeń geometrycznych relacji odległości (która jest pojęciem czysto przestrzennym) w zależności od przyjętego systemu czasoprzestrzennego → Dosyć odważne stwierdzenie, bo nawet Einstein nie do końca by ją uznał (Wg. Autora Einstein prawdopodobnie odrzuciłby teorię wielkości systemów czasoprzestrzennych).
• Zdarzenie łączy w sobie wielość wzajemych relacji.
• Struktura wymaga okresu trwania będącego określonym upływem czasu, a nie jedynie chwilowego momentu. → Wobec czego Trwanie to powtarzanie struktury w następujących po sobie zdarzeniach.
• CZAS = Zwykłe następstwo okresów Trwania, zaś CZAS ≠ forma rozciągłości.
• To co jest niezbędne do urzeczywistnienia struktury w danym zdarzeniu to Okres Trwania.
  
  

1A. N. Whitehead, Nauka, a świat nowożytny, Kraków 1987, s. 169.

2Ibidem, s. 171.